** Lưy ý: Nội dung phù hợp với người mới bắt đầu, nếu bạn là 1 protrader hoăc là nhà đầu tư chuyên nghiệp có thể bạn đã biết những nội dung này và mình hi vọng bạn để lại cho mình 1 lời khuyên tốt hơn. Chân thành cảm ơn !
Này bạn, nếu bạn đang đọc bài viết này, có lẽ bạn cũng giống như tôi ngày xưa – một người trẻ đầy nhiệt huyết nhưng chẳng biết gì về đầu tư. Tôi nhớ rõ cái lần đầu tiên cầm cuốn sách về chứng khoán, lòng đầy háo hức, nghĩ rằng chỉ cần bỏ tiền vào là giàu to. Ừ thì, tôi đã sai lầm khủng khiếp. Bây giờ, sau hơn chục năm lăn lộn với thị trường, tôi ngồi đây, viết những dòng này như một lời tâm sự, chia sẻ lại những gì tôi từng thiếu, từng mất, để bạn không phải đi lại vết xe đổ. Tôi không phải là tỷ phú, nhưng tôi đã học được cách biến đầu tư thành người bạn đồng hành, chứ không phải kẻ thù cướp tiền. Hãy ngồi xuống, uống ly cà phê, và nghe tôi kể nhé. Bài viết này tôi sẽ chia thành các phần rõ ràng, với mục lục ở trên để bạn dễ theo dõi, vì tôi biết khi mới bắt đầu, mọi thứ có thể rối rắm lắm.
Lời Mở Đầu: Hành Trình Cá Nhân Của Tôi
Hồi mới bắt đầu, tôi khoảng 25 tuổi, làm văn phòng với mức lương vừa đủ sống. Cuộc sống lúc đó đơn giản: sáng đi làm, tối về xem phim, cuối tháng tiết kiệm được vài triệu. Rồi một ngày, tôi nghe bạn bè khoe khoang về cổ phiếu, về Bitcoin, rồi nghĩ "Mình cũng làm được mà". Thế là tôi lao đầu vào, không học hành gì cả. Lần đầu tiên, tôi mua cổ phiếu của một công ty công nghệ vì "nghe đồn" nó sắp bùng nổ. Tôi bỏ hết tiền tiết kiệm, khoảng 50 triệu đồng, vào đó. Kết quả? Thị trường lao dốc vì khủng hoảng kinh tế, tôi mất sạch một nửa. Đau đớn lắm bạn ạ. Tôi nằm vật vã trên giường, tự hỏi sao mình ngu thế. Đó là khởi đầu của hành trình, và từ đó tôi nhận ra đầu tư không phải trò chơi may rủi, mà là một kỹ năng cần rèn luyện. Tôi viết bài này để chia sẻ, hy vọng giúp bạn tránh những mất mát không đáng có.
Hãy Học Cơ Bản Trước Đã
Bài học đầu tiên tôi muốn chia sẻ với bạn, người mới bắt đầu, là hãy học cơ bản trước đã. Đừng vội vàng. Tôi từng nghĩ đầu tư chỉ là mua thấp bán cao, nhưng thực ra phức tạp hơn nhiều. Hãy bắt đầu bằng việc hiểu các khái niệm đơn giản: Cổ phiếu là gì? Đó là phần sở hữu của công ty, khi công ty ăn nên làm ra, bạn được chia lợi nhuận qua cổ tức hoặc giá cổ phiếu tăng. Trái phiếu thì an toàn hơn, như cho vay chính phủ hoặc doanh nghiệp, nhận lãi định kỳ. Quỹ ETF hay quỹ tương hỗ thì khác nhau thế nào? ETF theo dõi chỉ số thị trường, dễ mua bán như cổ phiếu, còn quỹ tương hỗ do chuyên gia quản lý, phù hợp cho người mới.
Tôi khuyên bạn đọc sách như "Nhà Đầu Tư Thông Minh" của Benjamin Graham, hoặc xem các kênh YouTube miễn phí về tài chính cá nhân như kênh của Cafef hay Investopedia. Tôi mất vài tháng để nắm vững, nhưng nó cứu tôi khỏi những sai lầm sau này. Hãy nghĩ như thế này: Đầu tư giống như lái xe, bạn phải học lý thuyết trước khi cầm vô lăng, nếu không tai nạn là chuyện sớm muộn. Ở Việt Nam, bạn có thể tham gia các khóa học miễn phí trên nền tảng như Coursera hoặc các webinar của sàn chứng khoán như SSI. Đừng ngại hỏi bạn bè có kinh nghiệm, nhưng hãy kiểm chứng thông tin. Tôi từng tin lời "tip nóng" từ nhóm chat, kết quả lỗ nặng. Học cơ bản giúp bạn tự tin hơn, và đó là nền tảng cho mọi quyết định sau này.
Lập Kế Hoạch Rõ Ràng Để Tránh Hỗn Loạn
Sau khi học cơ bản, tôi nhận ra sai lầm thứ hai: Không lập kế hoạch. Ngày xưa, tôi đầu tư theo kiểu "thích thì nhích", hôm nay mua cổ phiếu ngân hàng vì thấy lãi suất cao, mai mua vàng vì giá lên. Kết quả là danh mục đầu tư của tôi rối như tơ vò, và khi thị trường biến động, tôi hoảng loạn bán tháo. Bây giờ, tôi luôn khuyên mọi người: Hãy xác định mục tiêu rõ ràng. Bạn đầu tư để mua nhà, để nghỉ hưu, hay để con cái học hành? Nếu mục tiêu ngắn hạn (dưới 5 năm), hãy chọn những kênh an toàn như tiết kiệm ngân hàng với lãi suất khoảng 5-7% hiện nay, hoặc trái phiếu chính phủ qua Kho Bạc Nhà Nước.
Còn dài hạn, thì cổ phiếu hoặc quỹ chỉ số là lựa chọn tốt. Tôi áp dụng quy tắc 50/30/20: 50% thu nhập cho nhu cầu thiết yếu như ăn uống, nhà cửa; 30% cho giải trí và chi tiêu cá nhân; 20% cho đầu tư và tiết kiệm. Nhờ vậy, tôi không còn lo lắng khi thị trường đỏ lửa nữa. Để lập kế hoạch, bạn có thể dùng app như Money Lover hoặc Excel đơn giản để theo dõi. Tôi từng lập một bảng chi tiết: Mục tiêu mua nhà trong 10 năm, cần 1 tỷ đồng, vậy mỗi tháng đầu tư bao nhiêu với lợi nhuận kỳ vọng 10%/năm. Kế hoạch giúp bạn tập trung, tránh bị cuốn theo xu hướng.
Đừng Bỏ Hết Trứng Vào Một Giỏ
Một bài học đắt giá khác mà tôi từng trả giá bằng tiền thật: Đừng bỏ hết trứng vào một giỏ. Hồi 2018, tôi mê mẩn crypto, đổ hết tiền vào Bitcoin khi nó đang lên đỉnh 20.000 USD. Rồi bong bóng vỡ, giá rớt xuống dưới 4.000 USD, tôi mất 70% vốn. Đau lòng lắm, nhưng từ đó tôi học được đa dạng hóa. Hãy phân bổ vốn vào nhiều loại tài sản: Một phần cổ phiếu Việt Nam (qua VN-Index, như mua VNM hay VCB), một phần quỹ ETF theo dõi thị trường Mỹ (như VOO qua sàn Việt), một phần vàng hoặc bất động sản nếu có vốn lớn.
Ở Việt Nam, bạn có thể bắt đầu với các sàn chứng khoán như SSI, VCB Securities, hoặc dùng app như Finhay, VCBF để đầu tư quỹ với số tiền nhỏ từ 100.000 đồng. Đa dạng hóa giúp giảm rủi ro – nếu một bên lỗ, bên kia có thể bù đắp. Tôi giờ đây giữ danh mục 40% cổ phiếu (chia đều giữa ngành ngân hàng, công nghệ, tiêu dùng), 30% quỹ ETF, 20% tiết kiệm và trái phiếu, 10% crypto và vàng. Tôi còn đa dạng hóa địa lý: Một phần đầu tư quốc tế qua quỹ như Dragon Capital. Nhờ vậy, khi COVID-19 làm chứng khoán Việt lao dốc, phần quỹ Mỹ của tôi vẫn ổn định.
Kiên Nhẫn Và Kỷ Luật
Nói đến rủi ro, tôi phải tâm sự thật lòng: Đầu tư không phải lúc nào cũng thắng. Tôi từng nghĩ mình thông minh, theo dõi tin tức hàng ngày từ VTV hay Bloomberg, nhưng rồi vẫn lỗ vì những yếu tố bất ngờ như dịch bệnh hay chiến tranh thương mại. Bài học là: Hãy kiên nhẫn và kỷ luật. Thị trường lên xuống như sóng biển, đừng bán khi sợ hãi, đừng mua khi tham lam. Warren Buffett từng nói: "Hãy sợ hãi khi người khác tham lam, và tham lam khi người khác sợ hãi". Tôi áp dụng bằng cách đầu tư định kỳ – gọi là DCA (Dollar Cost Averaging). Mỗi tháng, bất kể giá cao thấp, tôi bỏ một khoản cố định vào quỹ, ví dụ 5 triệu đồng vào VN30.
Dần dần, nó tích lũy và sinh lời nhờ lãi kép. Từ kinh nghiệm của tôi, nếu bạn mới bắt đầu, hãy đầu tư nhỏ thôi, 5-10 triệu đồng đầu tiên, để học hỏi mà không mất mát lớn. Tôi từng thử với 2 triệu vào quỹ ETF, theo dõi 6 tháng, thấy lỗ 10% nhưng kiên trì, sau 2 năm lời 50%. Kỷ luật còn nghĩa là không rút tiền sớm – hãy đặt mục tiêu và giữ nguyên.
Chiến Thắng Cảm Xúc
Còn nữa, đừng quên yếu tố cảm xúc. Tôi từng bị cuốn vào FOMO – Fear Of Missing Out – thấy bạn bè khoe lời lãi trên Facebook hay TikTok, tôi lao theo mà không phân tích. Kết quả? Lỗ chồng lỗ, thậm chí stress đến mất ngủ. Bây giờ, tôi khuyên bạn: Hãy xây dựng tâm lý vững vàng. Đọc sách về tâm lý học đầu tư, như "Tâm Lý Học Hành Vi Trong Đầu Tư" của James Montier, hoặc "Thinking, Fast and Slow" của Daniel Kahneman. Những cuốn này giúp bạn nhận ra bias như overconfidence (quá tự tin) hay loss aversion (sợ lỗ hơn thích lời).
Và quan trọng, hãy theo dõi tin tức từ nguồn uy tín: Cafef, VietnamBiz, hoặc Bloomberg. Nhưng đừng để tin tức chi phối – hãy phân tích dữ liệu, như báo cáo tài chính của công ty, chỉ số P/E (giá trên lợi nhuận), ROE (lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu). Ở Việt Nam, bạn có thể dùng công cụ miễn phí trên website của Sở Giao Dịch Chứng Khoán TP.HCM (HOSE) để tra cứu. Tôi còn thực hành thiền hàng ngày để giữ bình tĩnh, và tham gia cộng đồng đầu tư lành mạnh trên Reddit hay các group Facebook uy tín.
Đừng Bỏ Quên Thuế Và Phí – Những Chi Tiết Nhỏ Nhưng Quan Trọng
Tôi cũng từng mắc lỗi về thuế và phí. Ngày xưa, tôi không biết rằng bán cổ phiếu lời phải nộp thuế 0.1% trên giá bán, hoặc quỹ ETF có phí quản lý khoảng 0.5-1%/năm. Kết quả là lợi nhuận thực tế ít hơn tưởng tượng, đôi khi lỗ vì phí cao. Hãy tìm hiểu kỹ: Ở Việt Nam, thuế thu nhập cá nhân từ đầu tư chứng khoán là 5% trên lãi vốn nếu giữ dưới 12 tháng, miễn nếu trên. Với crypto, thuế có thể lên 20% tùy quy định mới. Và chọn sàn giao dịch có phí thấp, như VNDIRECT với phí giao dịch 0.15%, hoặc TCBS chuyên trái phiếu với phí gần như zero.
Những chi tiết nhỏ này tích tụ thành khoản lớn đấy. Tôi khuyên bạn tính toán trước: Sử dụng công cụ như calculator trên app Finhay để ước lượng lợi nhuận sau thuế. Tôi từng bỏ qua, mất vài triệu phí không đáng.
Theo Dõi Và Điều Chỉnh Liên Tục – Đầu Tư Là Hành Trình Không Ngừng
Một bài học tôi học muộn: Đầu tư không phải "mua rồi quên", mà cần theo dõi và điều chỉnh. Tôi từng mua cổ phiếu rồi bỏ mặc, đến khi kiểm tra thì công ty phá sản. Bây giờ, tôi dành 1 giờ/tuần xem báo cáo quý, điều chỉnh danh mục nếu cần – ví dụ, nếu ngành công nghệ đang nóng, tăng tỷ lệ một chút. Sử dụng app như TradingView để theo dõi biểu đồ, hoặc tham gia hội thảo của các ngân hàng như Vietcombank. Và nhớ, thị trường thay đổi, như lạm phát cao thì ưu tiên vàng, kinh tế phục hồi thì cổ phiếu. Học hỏi liên tục qua podcast hay sách mới.
Lời Kết: Bắt Đầu Ngay Hôm Nay Và Kiên Trì
Giờ đây, sau bao thăng trầm, tôi đã có một danh mục đầu tư ổn định, đủ để lo cho gia đình. Không phải giàu sang gì, nhưng bình an. Tôi chia sẻ những điều này không phải để khoe khoang, mà vì tôi từng là bạn – một tay mơ đầy nhiệt huyết nhưng thiếu kinh nghiệm. Đầu tư không phải con đường làm giàu nhanh, mà là hành trình dài đòi hỏi học hỏi liên tục. Hãy bắt đầu nhỏ, học từ lỗi lầm, và kiên trì. Nếu bạn kiên trì, một ngày nào đó, bạn sẽ ngồi viết bài như tôi, chia sẻ cho thế hệ sau.
Nếu bạn có câu hỏi, cứ hỏi nhé. Chúc bạn thành công trên con đường đầu tư!
Bình luận